Barbie və ya yaradıcılarının onu adlandırdığı kimi Barbara Millicent Roberts, son günlərin ən məşhur personajlarından biridir. İlk dəfə 1959-cu ildə Nyu Yorkdakı oyuncaq sərgisində nümayiş etdirilən Barbie kuklaları illər ərzində başqa bir şeyə çevrildi! Bu gün Barbie gender rolları, patriarxat mədəniyyət və hətta ideologiya kimi akademik müzakirələrin mərkəzində olan, bəzən sərt tənqid edilən, bəzən də tərif edilən “oyuncaqdır!”. Ancaq istəsəniz də, istəməsəniz də, Barbie kuklaları dünyanın ən məşhur fiqurlarındandır! Barbie kuklası necə məşhurlaşdı və dünyanı fəth etdi? Necə oldu ki, Barbie tarixin ən məşhur simalarından birinə çevrildi? Detallara birlikdə baxaq…
Barbi kuklaları ilk dəfə ABŞ-da yerləşən Mattel oyuncaq şirkəti tərəfindən istehsal edilmişdir. Təqvimlər 9 mart 1959-cu ili göstərdikdə, Barbie kuklaları ilk dəfə Nyu Yorkdakı oyuncaq sərgisində nümayiş olundu. Yəqin ki, həmin tarixi yarmarkaya gələn heç bir qonaq ilk dəfə gördükləri və dövrlərinə görə kifayət qədər qeyri-adi sayıla biləcək bu gəlinciklərin tarixin ən məşhur simalarından birinə çevriləcəyini təxmin etməzdi.
Yetkin kuklalar konsepsiyası Mattel şirkətinin həmtəsisçisi Ruth Handler tərəfindən hazırlanmışdır. O, qızı Barbara və dostlarının oynadığı oyunlardan ilhamlanaraq bəşər tarixinə düşəcək bir fiqur yaratmağa müvəffəq oldu. Barbara və onun dostları bu oyunlarda böyüklərin həyatını canlandıraraq adi kağız gəlinciklərlə dolu bir dünya yaradırlar. Məsələn, bu oyunların əsas fiqurları olan kağız kuklaların hamısının bir peşəsi var idi. Ruth Handler, qızının və dostlarının oynadığı oyunlardan ilhamlandıqdan sonra, kukla sənayesində təəccüblü bir boşluq aşkar etdi.
Bazarda olan bütün kuklalar körpələrə bənzəyirdi. Bazara böyüklərə oxşayan kuklalar lazım idi. Beləliklə, Barbara Millicent Roberts və ya hamı tərəfindən bilinən Barbie, bazardakı bu böyük boşluğu doldurmaq üçün əla məhsul idi!
Kuklalar 3 dollara istehsal edildi və buraxıldıqdan qısa müddət sonra 300.000 ədəd satıldı! Barbinin inanılmaz populyarlığı Mattel-i yeni kuklalar istehsal etməyə təşviq etdi. Barbinin sevgilisi Ken, şirkətin artan tələblərə cavab vermək üçün 1961-ci ildə istehsal etdiyi oyuncaq idi. Barbie kuklalarının populyarlığı sonrakı illərdə heç vaxt azalmadı. İş o yerə çatıb ki, bu qeyri-adi kuklalara uşaqlarla yanaşı böyüklər də maraq göstərib.
Bu illər ərzində Barbie bütün dünyada tanınan tarixin ən məşhur oyuncaqlarından birinə çevrilməyi bacardı. Əlbəttə ki, bu böyük populyarlıq Barbie haqqında çoxlu müzakirələrə səbəb olmuşdur. 1950-ci illərdə istehsal olunan oyuncaqlar bir qədər əyilmə ilə yan tərəfə baxırdı. 1970-ci illərdə feminist hərəkatın yüksəlişi Qorxmaz Barbilərin baxışlarını qaçıracaqları heçnə yoxdur, onlar ancaq irəliyə baxmalıdırlar! – çağırışları ilə Matteli köklü dəyişikliklər etməyə məcbur oldu.
Barbie, 1970-ci illərdən gender rolları ilə bağlı müzakirələrin mərkəzində bir fiqur halına gəldi. Yaradıcılarının fikrincə, Barbinin məqsədi “gənc qızları olmaq istədikləri kimi olmağa təşviq etmək”dən başqa bir şey deyildi. Ancaq bir çoxlarının fikrincə, Barbi kuklalarının qeyri-real bədən ölçüləri gənc qızlar üçün böyük təhlükə yaradırdı. Bəzilərinə görə, Barbinin uzun ayaqları, böyük sinəsi və nazik beli təhlükəli gözəllik anlayışını qanuniləşdirən ən vacib element idi! Bəzi insanlar kuklaların bugünkü gözəllik anlayışını kəskin və təhlükəli şəkildə dəyişdiyini və Barbienin “ideal qadın” ilə sinonim olduğunu düşünür.
Barbie oyuncaqları tarix boyu güclü qadınların imicini təbliğ edən 180-dən çox peşəyə malikdir! İnsanların fikrincə, bəzən əsgər, bəzən astronavt və hətta dövlət başçısı kimi istehsal edilən Barbi kuklaları həm gənc qadınlar, həm də qızlar üçün çox əhəmiyyətli bir ilham mənbəyi olub. Hər dövrün oyuncağı, həm də hər dövrün müzakirə mövzusu idi! Ancaq bütün bu müzakirələrin kölgəsində Barbi 1950-ci illərin sonunda başlayan macərasını sürətini azaltmadan davam etdirdi.
1959-cu ildə başlayan macəra ilə Barbie adi oyuncaq olmaqdan çıxdı və bütün dünyaya az-çox təsir edən ikona çevrildi! Bütün dövrlərin oyuncağı olan Barbie, hər il milyonlarla dollar satışı olan nəhəng sənayenin göz bəbəyidir. Bəzi araşdırmalara görə, ABŞ-da yaşayan 3-12 yaş arası qızların 92 faizində ən azı bir Barbi kuklası var!
