Yarasalar Həqiqətən İnsan Qanına Hücum Edir?
Yarasalar haqqında danışanda çoxlarının ağlına qorxulu filmlər, vampir hekayələri və sirli gecə səhnələri gəlir. Halbuki bu kiçik canlılar təbiət üçün düşündüyümüzdən qat-qat faydalıdır. Onlar ekosistemdə mühüm rol oynayan, gecənin görünməz qoruyucularıdır.
Yarasalar uçma qabiliyyətinə sahib yeganə məməlidir. Dünyada 1400-dən çox növ yarasa mövcuddur və Antarktidadan başqa hər qitədə yaşayırlar. Onların yüksək uyğunlaşma bacarığı sayəsində dünyanın müxtəlif yerlərində yaşaya bilirlər.
Azərbaycanda isə yarasaların əsas məskənləri mağaralardır. Qobustan, İsmayıllı və Qəbələdəki mağaralar onların təhlükəsiz sığınacaqlarıdır. Mağaraların sabit temperaturu və rütubəti yarasaların həm qış yuxusuna, həm də yay fəallığına ideal şərait yaradır.
Yarasaların ən böyük faydalarından biri — həşəratların sayını nəzarətdə saxlamaqdır. Bir tək kiçik yarasa bir gecədə 1000-dən çox ağcaqanad yeyə bilir. Bu, kənd təsərrüfatı üçün təbii müdafiə deməkdir, çünki ziyanvericilərin çoxalmasının qarşısını alır və dərman istifadəsini azaldır.
Yarasaların unikal naviqasiyası: Ekolokasiya
Yarasalar zəif görmə qabiliyyətini kompensasiya etmək üçün ekolokasiya adlanan xüsusi bir üsuldan istifadə edirlər. Onlar yüksək tezlikli səslər buraxır və bu səslərin əks olunmuş dalğalarını dinləyirlər. Beyinləri isə həmin səslərin istiqamətini və məsafəsini saniyələr içində hesablaya bilir. Bəzi növlər bu səs dalğalarını o qədər dəqiq yönləndirir ki, 0,05 millimetr enindəki teli belə havada aşkar edə bilirlər.
Bu sayədə yarasalar tam qaranlıqda belə yüksək sürətlə uçur, maneələrdən yayınır və ovlarını dəqiqliklə tapa bilirlər. Bu xüsusiyyəti təbiətin ən möhtəşəm “radar sistemi” hesab edə bilərik.
Yarasaların qanadları insan əlinin quruluşuna bənzəyir. Sadəcə sümüklər daha uzun olur və üzəri nazik, elastik dəri ilə örtülür. Bu quruluş onlara uçuş zamanı böyük çeviklik qazandırır. Çəkiləri çox az olduğu üçün havada hərəkət edərkən enerjiyə qənaət edirlər.
Soyuq mövsümlərdə yarasalar qış yuxusuna gedirlər. Bu zaman bədən temperaturu və metabolizmləri minimum səviyyəyə enir. Qış yuxusu onların qida çatışmazlığı olan aylarda həyatda qalmasına kömək edir.
Yarasalar və insanlar: miflər və həqiqətlər
Yarasalar əsrlərdir qorxu hekayələrinin baş qəhrəmanıdır. Xüsusilə vampir mifləri onların qorxulu obrazını möhkəmləndirib. Amma həqiqətdə dünyada cəmi üç növ yarasa qanla qidalanır və bunlar da əsasən heyvan qanıdır, insanlarla heç bir əlaqəsi yoxdur.
Bundan başqa, yarasalar elmdə də böyük əhəmiyyət daşıyır. Onların immun sistemində aparılan araşdırmalar, insanlarda bəzi xəstəliklərin müalicəsində yeni imkanlar açır.
Son illərdə yarasaların bir çox növü təhlükə altındadır. Onların yaşayış yerlərinin məhv edilməsi, Qida dərmanları istifadəsi və xəstəliklər, xüsusilə də Amerikada kütləvi itkilərə səbəb olan “ağ burun sindromu” onların sayını azaldır.
Yarasaları qorumaq üçün onların təbii mühitləri saxlanmalı, kimyəvi maddələrdən istifadəyə nəzarət edilməlidir. İctimai maarifləndirmə də vacibdir, çünki insanların yanlış təsəvvürləri bəzən bu canlılara zərər verir.
