Günəbaxan bitkisi niyə həmişə günəşi izləyir?
Günəbaxan çobanyastığı ailəsindən yağı və toxumu üçün yetişdirilən sarı çiçəkli kənd təsərrüfatı bitkisidir. Günəbaxan insan qidasında, heyvan bəslənməsində və sənayedə istifadə olunur. Kalsium, dəmir kimi minerallarla zəngin olan günəbaxan insan qidasında yağından, tumundan geniş istifadə edilir. Bu çiçək cazibədar sarı çiçəkləri ilə təbiətin gözəlliklərindən biridir! Bəs niyə günəbaxan hər gün günəşi izləyir? Bundan əlavə, bu fırlanma hərəkətini necə həyata keçirirlər? Bu suallar uzun illərdir ki, bəşəriyyətin böyük marağına səbəb olub. Xoşbəxtlikdən bu gün bu sualların cavablarını bilirik. Günəbaxan bitkisinin günəşi niyə və necə izlədiyinə dair sualların cavabı bu videomuzda / yazımızda..
Günəbaxan bitkisi 2000 il əvvəllər hindular tərəfindən yetişdirilməyə başlanmışdır. Avropa ölkələrinə bu bitki XVI əsrdə gətirilib və oradan bütün dünyaya yayılıb. XVI əsrdə ispanlar günəbaxanı botaniki bağlarda yertişdiriblər. Bir çiçəyin içərisində 500-3000 ədədə qədər toxum ola bilir. Günəbaxan avqust ayında çiçəkləyir.
Günəbaxan haqqında biraz məlumat əldə etdikdən sonra sözü uzatmadan mövzumuza qayıdaq. Günəbaxan niyə hər gün günəşə çevrilir? Əslində bu sualın cavabı olduqca sadədir. Günəbaxanlar günəş şüalarından daha çox faydalanmaq və beləliklə inkişaflarını ən ideal şəkildə tamamlamaq üçün əsasən Günəşə üz tuturlar.
Çünki daha çox günəş işığı daha çox fotosintez və bunun nəticəsində daha çox enerji və qida deməkdir. Günəş işığından daha çox faydalanan bitkilərin daha geniş yarpaqlara və biokütlə malik olduğu da məlumdur. Burada günəbaxan bitkisi günəş işığından daha çox faydalanmaq üçün hər gün üzünü Günəşə çevirir… Həm də bütün günü Günəşi izləyir. Səhər günəş çıxmazdan əvvəl şərqə baxan günəbaxanlar gün ərzində Günəşin hərəkətinə uyğun olaraq istiqamətlərini daim tənzimləyirlər. Beləliklə, onlar günə şərqə baxaraq başlayırlar, lakin günəş batdıqda qərbə baxırlar! Günəş batdıqdan sonra yenidən hərəkət etməyə başlayan bitkilər ertəsi gün yenidən günəşlə görüşmək üçün şərqə dönürlər.
Bəs bu bitkilər günəşi izləməyi necə bacarır? Bu proses elm dünyasında heliotropizm adlanır. Canlı orqanizmlərin, adətən bitkilərin hər hansı bir xarici cismlə reaksiyasına tropizm deyilir. Heliotropizm isə bitkilərin Günəşə və onun istiqamətinə reaksiyası nəticəsində baş verən gündəlik və ya mövsümi hərəkətə verilən addır. Günəbaxan bitkisinin Günəşi izləmə qabiliyyəti gövdəsi sayəsində mümkündür. Əvvəla, bitkinin gövdəsi gün ərzində uzanmağa davam edir. Lakin səhər saatlarından gövdənin şərq tərəfi genişlənir. Beləliklə, günəbaxanın çiçəklənən hissəsi qərbə dönə bilər. Gün batdıqdan sonra gövdənin qərb hissəsi genişlənir və bitkinin başı tədricən şərqə çevrilir.
Günəbaxan müəyyən yetkinliyə çatdıqdan sonra Günəşi izləməyi dayandırır. Çünki bu nöqtədən sonra artım tempi aşağı düşür. Həmçinin, bu mərhələdə günəbaxan bitkisi günortadan sonra səhər işığına üstünlük verir. Yəni müəyyən yetkinlik həddinə çatmış günəbaxan qalan ömrünün çox hissəsini hərəkətsiz, şərqə baxaraq keçirir. Bitkinin yerindən tərpənməməsinin səbəblərindən biri də arılardır. Arıların qərbə baxan çiçəklərdənsə şərqə baxan çiçəklərə üstünlük verirlər. Çünki şərqə baxan çiçəklər səhər saatlarında günəş işığı sayəsində daha da isinir. Bundan əlavə, daha tez isinməyə başlayan günəbaxanlar daha tez çiçək açır və daha çox çiçək tozcuqları əmələ gətirir. Bütün bunlar arıların şərqə baxan günəbaxanlarda oturmasına səbəb olur. Beləliklə, şərqə baxan günəbaxanlarda arıların köməyi ilə daha çox tozlanma və çoxalma baş verir.
