Parlamentdəki nümayəndələr və dövlət başçıları demokratik ölkələrdə seçkilərlə müəyyən edilir. Vətəndaşlar demokratik hüquqlarından istifadə etmək, öz səslərini verərək, ölkəni idarə edəcək strukturları və şəxsləri seçmək üçün əvvəlcədən müəyyən edilmiş seçki tarixlərində seçki məntəqələrinə gedirlər.
Seçkilər xüsusilə müasir dövrdə bir ölkənin gələcəyini müəyyən edəcək insanları və strukturları müəyyən edən çox mühüm hadisədir. Geniş iqtisadi və mədəni təsiri olan ölkələrdə keçirilən seçkilər təkcə həmin ölkədə yaşayan insanları deyil, bütün dünyanı narahat edir. Digər tərəfdən, müasir demokratik dövlətlərin ən mühüm mexanizmlərindən biri olan seçkilər bəzi maraqlı özəllikləri ilə diqqət çəkir. Məsələn, dünyada əksər seçkilər bazar günləri keçirilir. Bəzi seçkilər günlər, hətta aylar çəkir!
Hindistanda seçkilər günlərlə, hətta aylarla davam edə bilər
Dünyanın ən sıx əhalisi olan Hindistan təbii olaraq ən çox seçicinin yaşadığı ölkədir. Hindistanda 100 milyona yaxın insan seçkilərə gedir. Bu səbəbdən Hindistanda seçki prosesi uzun çəkə bilər. Təkcə səsvermə prosesi deyil, həm də səslərin hesablanması günlər, hətta həftələr çəkir. Məsələn, 2019-cu ilin son seçkisi 7 mərhələdə baş tutub və 5 həftə davam etmişdir.
Avstraliyada səsvermə məcburidir
Avstraliya qanunlarına görə, 18 yaşından yuxarı hər bir avstraliyalı səs vermək üçün qeydiyyatdan keçməli və səs verməlidir. Seçki günü səsverməyə getməyən seçiciləri 20 Avstraliya dolları məbləğində cərimə gözləyir. Cəriməni ödəməyən seçiciləri daha ağır cəza gözləyir.
Braziliyada 16 yaşına çatmış insanlar səs verə bilər.
Dünyanın bir çox ölkəsində yaşı 18-dən aşağı olan insanlar səs verə bilməz. Lakin Braziliya bu qaydanın tətbiq olunmadığı nadir ölkələrdən biridir. Ölkədə yaşı 16-dan yuxarı olan hər kəsin səsvermə hüququ var. Daha doğrusu, yaşı 16-dan yuxarı olan hər bir braziliyalı seçki günü seçkiyə getməlidir. Çünki Avstraliyada olduğu kimi bu ölkədə də səsvermə məcburidir. Lakin bu məcburiyyət 16-69 yaş arası şəxsləri əhatə edir.
Estoniyada onlayn səs vermək mümkündür
Seçki dedikdə ağla gələn ünsürlər arasında seçki bülletenləri, qutuları və seçki kabinasıdır. Lakin elə ölkələr var ki, bütün bu elementlər tədricən unudulur. Məsələn, Estoniyada 2005-ci ildən onlayn səsvermə mümkündür. Bununla belə, arzu edən estoniyalılar yenə də daha ənənəvi şəkildə səs verə bilərlər. Lakin 2023-cü il parlament seçkilərində seçicilərin yarıdan çoxu onlayn səs vermişdir.
Çilidə kişilər və qadınlar 2012-ci ilə qədər ayrı-ayrılıqda səs verirdilər
Çilidə qadınlara səsvermə hüququ 1930-cu ildə verilib. Bununla belə, qadınlar və kişilər fərqli seçici siyahılarında qeydə alındığı üçün qadınlar kişilərdən fərqli yerdə səs verməli olurdular. Bu qəribə ənənə 2012-ci ildə sona çatdı.
Şimali Koreyada da seçkilər keçirilir
Siz başqa cür düşünə bilərsiniz, amma Şimali Koreyada da seçkilər keçirilir. Lakin bu seçkilər demokratiklikdən uzaqdır. Parlamentdəki nümayəndələrin demək olar ki, hamısını hakim partiya və Kim Çen In müəyyən edir. Koreyalı seçicilər sadəcə əvvəlcədən müəyyən edilmiş namizədlərin adları yazılmış vərəqləri seçki qutusuna atmalıdırlar.
bkz – Dünyanın İlk Üzən Hotelinin Qəribə Taleyi!
Afrika ölkəsi Qambiyada seçki qutuları əvəzinə rəngli çəlləklərdən istifadə edilir
Çünki ölkədə savadlılıq səviyyəsi çox aşağıdır. Bu səbəbdən seçkidə iştirak edən namizədlərin fotoşəkilləri olan müxtəlif rəngli çəlləklərdən istifadə edilir. Beləliklə, Qambiyalı seçicilər səs verəcəkləri namizədi çaşdırmadan öz demokratik vəzifələrini yerinə yetirə bilirlər.
1967-ci ildə Ekvadorda keçirilən bələdiyyə seçkilərində pudra brendi qalib gəlib
Bəli, düz eşitdiniz. 1967-ci ildə Ekvadorda yerli seçkilər zamanı pudra brendi bütün ölkədə seçki mövzulu reklamlarla məşhurlaşdı. Brendin Ekvador küçələrini dolduran afişalarında “sağlamlıq və gigiyena istəyirlərsə” onlara səs verməli olduqlarını bildirən şüarlar yer alırdı. Seçicilər də belə etdi! Bəzi seçki dairələrində ilk seçim olaraq hər hansı siyasətçi deyil, pudra markası ortaya çıxdı.
