Təsəvvür edin: bu gün 26 aprel deyil, Floréal ayının 1-dir. Həftənin adı isə “Primidi”. Əgər 18-ci əsrin sonlarında Fransada yaşasaydınız, təqviminiz tam olaraq belə görünəcəkdi. Çünki bir zamanlar Fransada insanlar illəri, ayları və günləri tamamilə fərqli adlandırırdılar. Bu, tarixdə bəlkə də ən qəribə və radikal zaman ölçüsüdür – Fransa İnqilab Təqvimi.
Niyə yeni təqvimə ehtiyac duyuldu?
1793-cü ildə Fransa monarxiyası devrildi və inqilabçılar yeni bir sistem qurmağa başladılar. Onların məqsədi yalnız kralı və kilsəni yox etmək deyildi, eyni zamanda köhnə sistemin simvollarını da silmək istəyirdilər. Bu simvollardan biri də xristianlıqla bağlı olan Qriqorian təqvimi idi.
Yeni respublika yeni bir zaman ölçüsü tələb edirdi. İnqilabçılar vaxtın özünü sıfırladılar: təqvim 22 sentyabr 1792-ci ildən – Respublikanın elan edildiyi gündən başlayırdı.
Bu təqvim necə işləyirdi?
Fransız Respublikası Təqvimi bir çox cəhətdən radikal və yenilikçi idi:
🗓️ 12 ay, hərəsi 30 gündən ibarət
İl 12 aydan ibarət idi, hər ay 30 gün. Amma bu ayların adları tamamilə fərqli idi. Məsələn:
- Vendémiaire – Üzüm Ayı (sentyabr-oktyabr)
- Brumaire – Duman Ayı
- Nivôse – Qar Ayı
- Floréal – Çiçək Ayı
- Thermidor – İsti Ay
- və s.
Ay adları təbiət hadisələrinə əsaslanırdı – bu, həm də inqilabçılara uyğun olaraq kənd həyatının və əkinçiliyin önəmini vurğulayırdı.
🧾 10 günlük həftələr
Yeni təqvimdə həftələr 10 gündən ibarət idi və hər həftə “dekad” adlanırdı. Günlərin adları isə beləydi: Primidi, Duodi, Tridi, Quartidi…
Ən qəribəsi odur ki, artıq insanlar hər 7 gündən bir yox, 10 gündən bir istirahət edirdilər, bu isə işçilər arasında narazılığa səbəb olurdu.
🎉 Təqvimdənkənar 5 və ya 6 bayram günü
İldə artıq qalan 5 və ya 6 gün “Sans-culottides” adlanırdı. Hər biri inqilabi dəyərlərə həsr olunmuşdu: Əmək Günü, İnam Günü, Zəka Günü…
Əgər həmin il sıçrayış ili idisə, 6-cı əlavə gün əlavə olunurdu.
Təqvimin sonu necə oldu?
Bu eksperiment cəmi 12 il davam etdi. 1806-cı ildə Napaleon Bonapart hakimiyyətə gəldi və Fransız İnqilab Təqvimini ləğv etdi. Qriqorian təqvimi yenidən tətbiq olundu. Çünki yeni təqvim praktiki baxımdan çox çətinlik yaradırdı və xalq arasında geniş qəbul olunmamışdı.
Nəticə
Fransız inqilabçılar üçün təqvim sadəcə zaman ölçüsü deyildi. Bu, onların dünyanı necə dəyişmək istədiklərinin simvoluydu. Onlar inanırdılar ki, köhnə düşüncəni dəyişmək üçün, əvvəlcə zaman anlayışını dəyişmək lazımdır.
Bugünkü təqvimimiz sabit görünsə də, tarixdə zaman anlayışına qarşı çıxanlar çox olub. Və bəzən bir inqilab sadəcə hökmdarı yox, saatı da devrir.
