Sanat, insanın içindeki yaratıcılığı ortaya çıkarır . Örneğin güzel bir sabah, bir şair için ilham kaynağı olabilir. Bu ilhamla bir şaheser yazabilir. Şiir bir sanattır çünkü bir şeyi ifade eder. Sanat söz konusu olduğunda, birincil amacı bir mesaj iletmektir. Bir resim nefes kesici olabilir. Bir şiir dokunabilir, bir şarkı büyüleyici olabilir. Ancak bu sanatların güzelliğinin arkasında iletilmesi gereken bir mesaj vardır ve Dada sanat akımı bu büyüleyici sanat eserlerinin putlaştırılmasına karşı yaranmıştır.
Dada Sanat Akımı Nedir?
Dadaizm, sözcüğü hakkında pek çok farklı görüş bulunuyor. En yaygın bilinen görüşe göre 1916 yılında Romalı yazar Tristan Tzara tarafından Zürih’te düzenlenen bir sanat toplantısında Fransızca “tahta-at” anlamına gelen “Dada” kelimesinden türetilmiştir.
Dada sözcüğüne baktığımızda bile bir anlamının olmadığını görebiliyoruz, aynı hayat gibi.
Dadacıların bilinen ilk sloganları ise “Sanat öldü!” olmuştur.
Dadaizm’in Tarihi.
Dadaizm, 1916’da İsviçre’de doğan kültürel ve sanatsal bir harekettidir. O zamanlar Avrupa, Birinci Dünya Savaşı‘nın ortasındaydı. Bunalımın ve kaosun hükm sürdüğü bu dönemde İsviçre’nin Zürih şehri, çatışmadan kaçmaya çalışan birçok entelektüel ve sanatçı için bir sığınak haline gelmişti. Hugo Bell ve Tristan Tzara gibi bir grup mültecilerden bazıları hareketin kurucularıydı.
Dadaizm , modernitenin saçmalığına ve gülünçlüğüne karşı bir protesto biçimi olarak hayat buldu.
Dadaizm, klasik sanat kurallarından kaçındı ve geleneklere meydan okudu. Zürih’te başlayan Dada sanat akımı kısa sürede Avrupa ve ABD’ye yayılan uluslararası bir akım haline geldi.
Dadacılar, aklın hiçbir değerinin ve öneminin olmadığını savunur. O yüzden bu sanat akımına dair eserlerde hiçlik, absürtlük ve anlamsızlık dikkat çeker. Ayrıca bu hareketin belirleyici özelliklerinden biri de her şeye kuşkuyla yaklaşılmasıdır. Bu akımı takip eden sanatçılar, çevrelerinde vuku bulan her şeyi sorgular.
Dadacılar; alışılmış kalıpları, tabuları yıkmaya çalışmış ve bunda da başarılı olmuşlardır. Özellikle Dadaist edebiyatçılar dil, biçim ve uyak kaygılarından uzak durmuşlardır. Dada edebiyatı bu yönüyle Orhan Veli Kanık, Oktay Rıfat ve Melih Cevdet Anday’ın öncülüğünü yaptığı Garip Hareketi’ne benzetilebilir.
Dadacılar Ne Yapıyordu?
Dadaizm, klasik sanat kurallarından kaçındı ve geleneklere meydan okudu, ancak Dada sanatının tanınabilir birkaç özelliği var:
- OLUMSUZLAMA – Bu kavram, genel kabul görmüş standardı reddetmeyi amaçlamaktadır. Her şeyi iyi ya da kötü olarak değil, alakasız olarak görür ve iyi ile kötü arasında belirgin bir çizgi yoktur.
- DOĞALLIK – Dadacılar sanatın ancak spontane olması durumunda anlamlı olabileceği görüşündedir. Dadaizm sanatçı ile eseri arasında iyi bir ilişki olması gerektiği görüşündedir.
Dada sanatçıları, herkes tarafından bilinen ve halihazırda mevcut olan nesneleri sık sık kullanmalarıyla tanınırlar. Zaten mevcut nesneleri manipüle etme ve bunları sanat olarak sunma konusunda yeteneklidirler. Dadaizm, Sürrealizm sanat hareketini doğurdu.
Eskimiş heykel ve resim gelenekleri, doğaçlamaya açık olmadığı için Dadaistlerin yenilikçi mesajlarını iletmeye elverişli değildi. Bu sebeple Dadaist sanatçılar, sanatlarındaki özgürlüğü fotomontaj, kolaj ve nesne ya da malzeme konstrüksiyonu gibi tarzlarda buldu.
Ünlü Dadaist Sanatçılar
İşte Dada hareketinde öne çıkan beş ünlü sanatçı.
1. Francis Picabia
Picabia, genellikle spontane kavramsal eserler yaratan bir Fransız matbaacı ve ressamdı. Dadaist otoportresi Tableau Rastrada’da , kendisini sosyal tırmanan bir çapkın olarak tasvir eden bir görüntü yaratmak için bulduğu fotoğrafları kesip birleştirerek yarattı.
2. Hannah Hoch
Hannah Hoch, kolajları ve fotomontajlarıyla tanınan bir Alman fotoğrafçı ve ressamdı. Cut with the Kitchen Knife Dada Through the Last Weimar Beer Belly Cultural Epoch of Germany 1919 kolajı, en bilinen eserlerindendir. Weimar Alman Hükümetini eleştiren bu sanat eserini yaratmak için gazete ve dergilerden kesilmiş bir dizi farklı görüntü kullanılmıştır.
3. Hugo Ball
Şair ve yazar olan Hugo Ball, Dada hareketinin kurucu üyelerinden biriydi. Ball, bir Dadaist cenneti olan Café Voltaire’i açtı ve iddiaya göre harekete adını verdi.
4. Man Ray
Man Ray, garip ve gerçeküstü kompozisyonlar yaratmak için fotoğraflarını manipüle etmesiyle ünlü bir Sürrealist ve Dadaist fotoğrafçıydı. 1920’lerde Paris’te yaşadımış ve çalışmaları ilk Sürrealist sergide sergilendi. En ünlü fotoğraflarından biri, oturan çıplak bir kadını arkadan gösteren Ingres’in Kemanı’dır .
5. Marcel Duchamp
Fransız sanatçı Marcel Duchamp, kariyerine 1910’larda Paris’te başladı ve I. Dünya Savaşı’ndan sonra Amerika’ya kaçtı. Duchamp en çok ilk hazır heykelleri yaratmasıyla ünlüydü, 1913’te Bisiklet Tekerleği – ters monte edilmiş bir bisiklet tekerleği ve 1917 heykeli Çeşme – ters çevrilmiş ve bir kaide üzerine monte edilmiş bir pisuar en ünlü eserleridir.
