Təkərin Dönmədiyi Küçə: “Taksi Tehran”da Səssiz Üsyan
“Bir şəhəri nə qədər tanıya bilərik? Küçələrində dolaşmaq, divarlarına toxunmaq kifayətdirmi, yoxsa onun səssiz ağlayan ruhunu eşitmək lazımdır?”
Cəfər Pənahi “Taksi Tehran” filmində bizə yalnız bir avtomobilin içindən baxan bir dünya təqdim edir. Bu, adi bir taksi deyil, əksinə, hər küncündə həyatın qarışıq rəngləri parlayan bir səyyah teatrıdır. Pənahi özü taksi sürücüsü olarak, Tehranın nəfəs alan, gülən və ağlayan üzlərini kamerasına dəvət edir. Süjet yoxdur, ancaq həyat vardır. Hər sərnişin bir hekayə, hər dialoq bir çarpışma, hər baxış bir sualdır. Zaman axır, lakin kamera qarşısında donan anlar, insanın daxilindəki sonsuzluğa toxunur.
Ölüm, Yaddaş və Qəbul: Sərnişinlər Kimin Üçün Gəlib-Gedir?
Film, qəti cavablar verməkdən çəkinir, əvəzində sualları havaya atır: “Həqiqəti nə qədər daşıya bilərik?”, “Yaddaşlarımız bizi azad edir, yoxsa həbs edir?” Bir sərnişin ( DVD satıcısı ) qanun qarşısında günahını etiraf etməyə hazırlaşır, amma kamera qarşısında həqiqəti danışmaqdan qorxur. Digəri ( Vəkil qadın ) ölüm cəzasına qarşı mübarizə aparır, lakin öz qorxuları ilə üz-üzə qalır. Pənahi, bu kiçik səhnələrdə insanın qarşısında dayanan ən böyük fəlsəfi ikilikləri açır: ədalət və mərhəmət, həqiqət və saxta, qorxu və cəsarət.
Taksinin özü bir metaforadır – hər kəs bir müddət onun içində qalır, sonra çıxıb gedir. Bu, həyatın özündən bir parçadır: hamımız bir-birimizin həyatında müvəqqəti sərnişinlərik.
Simvollar: Təkər İzləri, Üzlər və Səslər
Pənahinin kamerası, detalları fəlsəfi bir dillə danışdırır. Taksinin ön camından görünən Tehran küçələri – bəzən işıqlı, bəzən qaranlıqdir, bu ömrün keçidlərinə bənzəyir. Sərnişinlərin üzlərindəki kölgələr, onların gizli düşüncələrini ifadə edir. Bir qadının pərdəsi, bir kişinin qaçqın baxışı, uşaqların qəribə səsləri… Bütün bunlar, şəhərin kollektiv yaddaşını əks etdirir. Hətta taksidəki dashcam belə bir simvoldur – o, həm şahiddir, həm də hökmdar.
Sonuncu Dayanacaq: Sükutun Fəlsəfəsi
Film sona çatanda, heç bir şey həll olunmur. Lakin bu, qeyri-qənaətlə bitən bir hekayə deyil. Əksinə, Pənahi bizə bir məqam təqdim edir: “Bəzən suallar, cavablardan daha dəyərlidir.” Taksinin qapısı bağlanır, küçələr geridə qalır, amma izləri insanın yaddaşında yaşayır. Tehranın səsləri, üzləri, qəhrəmanları və günahkarları… Hamısı bir aynanın parçalarıdır. Bəlkə də həqiqət elə burdadır – hər birimiz digərinin aynasıyıq və ancaq bir-birimizə baxaraq özümüzü tanıya bilərik.
